Πως τα ευέλικτα όρια συμβάλλουν στην αυτοεκτίμηση του παιδιού
Τα παιδιά έχουν ανάγκη τα όρια και μάλιστα σαφή και σταθερά έτσι ώστε να μπορέσουν να νοιώσουν ασφάλεια, εμπιστοσύνη, χαρά και χώρο να εκφραστούν. Όταν οι γονείς δυσκολεύονται να θέσουν τα όρια τους τότε το παιδί νοιώθει ανυπεράσπιστο και συγχύζεται. Ενώ όταν τα όρια είναι σταθερά ωθούν το παιδί να δομήσει την αυτοπεποίθησή του.
Η θέσπιση ορίων δηλώνει ενεργά το ενδιαφέρον και την φροντίδα, είναι σημείο συνάντησης και διαχωρισμού, σημείο επαφής, έχουν προστατευτικό χαρακτήρα και μέσω της διαδικασίας αυτής μαθαίνεται τόσο ο σεβασμός προς τον εαυτό όσο και προς τους άλλους. Τα όρια κάλλιστα μπορούμε να τα παρομοιάσουμε με ένα πλέγμα που ορίζει τον χώρο ενός κήπου, δίχως το πλέγμα ο κήπος είναι απροστάτευτος, πρόσβαση μπορεί να έχει ο καθένας. Βέβαια και πλέγμα να έχει δεν αποκλείει το γεγονός της παραβίασης, σε αυτήν την περίπτωση πολύ πιθανόν να ενισχυθεί το πλέγμα με τέτοιο τρόπο που να μην υπάρχει η δυνατότητα της παραβίασης.
Στην πορεία της διαπαιδαγώγησης ο γονιός συναντά δύο παιδιά, το παιδί μέσα του και το παιδί που έχει. Καλό είναι να έχει δημιουργήσει μία αρμονική σχέση με το παιδί μέσα του έτσι ώστε τα αρνητικά βιώματα της παιδικής του ηλικίας να μην χρειαστεί να τα επωμιστεί το παιδί του. Όταν λέω το «παιδί μέσα του» εννοώ αποκλειστικά τις δικές του παιδικές αναμνήσεις. Πολλές φορές έως τις περισσότερες κάποιες δυσλειτουργικές συμπεριφορές αναδύονται καθώς το ζευγάρι αποκτά ένα τρίτο πρόσωπο, το παιδί. Σε αυτό το σημείο ο γονιός ή οι γονείς καλό είναι να μιλήσουν σε κάποιον ειδικό για την επίλυση του θέματος. Αυτή η κίνηση θα συμβάλλει καθοριστικά σε μία ομαλή σχέση γονέα-παιδί.
Η απουσία ορίων και οι συνέπειες τους
Η πλήρης απουσία ορίων, η εφαρμογή της ιδέας ότι είναι ελεύθερο να κάνει ότι θέλει ,ως πυρήνα έχει την ασύδοτη ελευθερία στο παιδί με αποτέλεσμα στη διαμόρφωση παιδιών με δυσλειτουργική κοινωνική συμπεριφορά, που μπορεί να εκδηλωθεί στην οικογένεια, το σχολείο στο φιλικό περιβάλλον. Η στάση αυτή οδηγεί στη διαμόρφωση παιδιών που απαιτούν να κάνουν πάντα το δικό τους αδιαφορώντας για τις απώλειες, τις ζημιές και τους τραυματισμούς που προκαλούν. Η εφαρμογή αυτής της τακτικής αφήνει τα παιδιά μόνα τους, και μελλοντικά δυσκολεύονται να συνάψουν κοινωνικές σχέσεις και επαφές. Πίσω από την απεριόριστη ελευθερία κρύβεται μια δυσκολία του γονέα να θέσει λειτουργικά όρια.
Τα υπερβολικά- προστατευτικά όρια
Όριο δε σημαίνει ασφυκτικός περιορισμός. Οι γονείς που έχουν την τάση να περιορίζουν τα παιδιά με ένα πλέγμα προστασίας, στερούν από το παιδί πολύτιμες εμπειρίες που αποκομίζει μόνο όταν αντιπαρατίθεται, τρίβεται και επικοινωνεί με τους άλλους ανθρώπους. Τα όρια δε στοχεύουν στην κυριαρχία αλλά στην υπόδειξη, στην προστασία και την εξέλιξη. Η απαγόρευση και η τιμωρία αλλοιώνουν τη θέληση και αποδυναμώνουν το σθένος του παιδιού.
Διαδικασία θέσπισης ορίων
Είναι σημαντικό το όριο να είναι προσαρμοσμένο στην ηλικία και στο περιβάλλον του παιδιού. Τα λειτουργικά όρια ενθαρρύνουν το παιδί να οριοθετείται, να δοκιμάζει, να αμφισβητεί και τελικά να αναπτύσσεται. Η συμπεριφορά που διακατέχεται από πίεση και υποχωρητικότητα, υπέρμετρη ανοχή και υπερβολική αυστηρότητα δίνει διπλά μηνύματα στα παιδιά, με αποτέλεσμα να αποδιοργανώνονται. Ο γονέας είναι απαραίτητο να μεριμνά για τη δική του στάση περισσότερο και να αναρωτιέται τι εκπέμπει… Τα παιδιά χρειάζονται ένα ασφαλές περιβάλλον που να μπορούν να εμπιστεύονται και να εκφράζονται ελεύθερα. Η σταθερότητα εκφράζεται με ήρεμο και σαφή τόνο στη φωνή, με συγκεκριμένο προσδιορισμό θέσεων, με εσωτερική βεβαιότητα, με αμοιβαίο σεβασμό και προσοχή.Όποιος θέτει όρια ρισκάρει να μην είναι πάντα αρεστός στα παιδιά, ρισκάρει να προκαλέσει το θυμό τους και κάποιες φορές είναι αναγκαίο. Η θέσπιση των ορίων με το πνεύμα της αμοιβαίας δέσμευσης – για μικρούς και μεγάλους – στηρίζεται στο σεβασμό της σωματικής, ψυχικής και πνευματικής ταυτότητας του παιδιού. Η τήρηση των ορίων χρειάζεται αλληλοσεβασμό και αλληλοϋποστήριξη. Όσο το παιδί μεγαλώνει και αρχίζει να καλλιεργεί τις δεξιότητες που διαθέτει τόσο πιο ευέλικτα είναι και τα όρια έτσι ώστε το παιδί να νοιώθει ελεύθερο και να τολμάει να παίρνει πρωτοβουλίες. Καλό είναι να αναζητούνται τρόποι αλλαγής των συμφωνηθέντων όταν οι γονείς βλέπουνε ότι η θέσπιση ορίων και οι συνέπειες δεν λειτουργούν με εποικοδομητικό τρόπο.
Θεωρώ ότι τα λειτουργικά όρια είναι το πολυτιμότερο δώρο που μπορεί να κάνει ο γονιός στο παιδί του.
Τάσος Δαφνομήλης
Ψυχοθεραπευτής, σύμβουλος γονέων
